بایگانی برچسب برای: غذا و فرهنگ

فرهنگ خوراک مردم گیلان

فرهنگ خوراک مردم گیلان

از مجموع منابعی که در مورد غذای مردم گیلان در گذشته ذکر شده است، بیشتر آنها خوراک اصلی و روزمره مردم را برنج (پلا)، ماهی و سیر ذکر کرده‌اند. در این میان برنج نقش مهمی در این خطه دارد. حتی نان را هم از آرد برنج درست می‌کرده اند. مردم گیلان به برنج علاقه بسیاری دارند و زمانی روزانه سه نوبت برنج می‌خوردند. برنج آنقدر نقش مهمی در زندگی آنها داشت که در گذشته‌های نه چندان دور در تعدادی از شهرها و روستاها خوردن نان نشانه فقر بود. برنج دارای ارزش زیادی در بین مردم گیلان است و ضرب المثل‌ها، حکایت‌ها و باورهای زیادی در مورد برنج در بین مردم وجود دارد.

نان بخور بوشو تا در آستان
پلا بخور بشو تا خورآستان

با خوردن نان فقط می‌شود تا درِ خانه رفت ولی با خوردن پلو می‌توان تا خراسان رفت.

تنوع در آب و هوای گیلان و داشتن رطوبت کافی، خاک حاصلخیز و در کنار هم قرار گرفتن کوه، دریا، جنگل، رودخانه و جلگه باعث وجود فراورده‌های طبیعی در این استان شده است.

در مناطق کوهستانی و جلگه شکار و صید رواج داشت. روییدنی‌های زیادی مانند میوه‌های جنگلی، قارچ‌ها و سبزی‌ها در این مناطق وجود داشته است. عسل طبیعی، پرندگان بومی و مهاجر و ماهی رودخانه‌های بخشی از مواد غذایی مردم گیلان را تشکیل می‌دادند. تالاب‌های گیلان از قدیم شرایط خوبی را برای زندگی پرندگان بومی و همین طور جذب کردن پرندگان مهاجر داشته‌اند. این پرندگان نقش مهمی در زندگی مردم گیلان ایفا می‌کردند و با شکار آنها امرا و معاش می‌کردند. از دیگر غذاهای مهم این خطه ماهی است. زمانی در رودخانه‌ها آنقدر ماهی زیاد بود که با داس آنها را به راحتی صید می‌کردند.

گیلان گونه‌های مختلف گیاهی فراوانی هم دارد که مردم از آنها غذا، نوشیدنی و محصولات مختلفی درست می‌کنند. انواع سبزی‌ها و صیفی‌های وجود دارد که در غذاهای زیادی استفاده می‌شود.

در گذشته که یخچال وجود نداشت، گیلانی‌ها شیوه‌های مختلفی را برای نگهداری غذا داشتند. یکی از آن شیوه‌ها استفاده از پوست بز و گوسفند بود که با آن وسیله‌ای به نام انبان درست می‌کردند و مواد غذایی را داخل آن نگهداری می‌کردند. البته انبان در نواحی مختلف استان دارای نام‌های دیگری هم است. نگهداری غذاها در ظرف و آویزان کردن آن نیز از دیگر راه‌های نگه‌داری بود.  گفتنی زیاد است. در آینده در مورد فرهنگ خوراک و آشپزی مردم گیلان بیشتر خواهیم گفت.

منبع:

کتاب فرهنگ خوراک مردم گیلان –  مسعود پورهادی – نشر ایلیا

دلایل علاقه ایرانیان به غذاهای ترکیه

دلایل علاقه ایرانیان به غذاهای ترکیه

بهادر امینی، پژوهشگر حوزه غذا در گفتگوی اختصاصی با خبرگزاری آناتولی دلایل مختلف تاریخی، فرهنگی و جغرافیایی علاقه ایرانیان به غذاهای ترکیه را مورد بررسی قرار داده و گفت: بسیاری از شیوه های پخت خوراک، چاشنی های غذایی و آداب غذایی مردمان دو کشور شباهت زیادی به هم دارند که ریشه در همسایگی دارد. البته بهتر است که فرهنگ خوراک را با خط کشی و مرزهای سیاسی امروزی نگاه نکنیم.

او درباره شباهت فرهنگ غذا بین مردم منطقه می گوید: « چیزی که امروز اکثر مردم دنیا از غذاهای ترکی می شناسد بیشتر نشات گرفته از آشپزی عثمانی است. اما اشتراکات غذایی اکثر ایرانیان با غذاهای شرق آناتولیایی به وجود آمده است. اگر منطقه آناتولی را در نظر بگیریم غذاهای مشترک زیادی وجود دارند اما مرزهای سیاسی این منطقه را جدا کرده است.»

این پژوهشگر حوزه غذا می افزاید: برخی غذاهای مشترک در ایران دیگر با شیوه های مختلف طبخ نمی شود اما در ترکیه امروزی مردم آن ها را استفاده می کنند. به عنوان مثال تنوع دلمه ها و شیوه های پخت آن در ایران هم وجود داشت. اما اگر بعد از خط کشی مرزی بخواهیم نگاه کنیم، دنر کباب از ترکیه وارد ایران شده است. از طرفی «بورانی» یا مخلوط کردن سبزی و صیفی جات با ماست شیوه ایرانیان بوده که به ترکیه رفته است.

علاقه ایرانیان به غذاهای ترکی

امینی درباره علاقه ایرانیان به غذاهای ترکی توضیح می دهد: اینکه اغلب ما سبک غذاهای جدید ترکی را بیشتر از سایر همسایگان دوست داریم به دلیل سفر ایرانی ها به آن کشور است. به عنوان مثال چیزی که به عنوان نوشیدنی «موهیتو» در ایران سرو می شود به دلیل سفرهای زیاد به ترکیه و سوریه است که ذائقه شان با آن اخت شده است. همچنین فرهنگ صرف قهوه ترک که به تازگی همه گیر شده، اما نوشیدنی جدیدی در ایران نیست.

او درباره اینکه چرا غذاهای ایرانی در ترکیه فراگیر نشده، می گوید:« ما در 50 سال اخیر چندان غذای جدیدی ابداع نکردیم که بفرستیم ترکیه. ترک ها فرهنگ غذایی پویایی دارند. مدام در حال اختراع غذای جدید هستند. ما غذای جدید خیلی کم ابداع می کنیم.»

امینی درباره دلیل اینکه بیشتر غذاهای گوشتی و کبابی ترکیه وارد ایران شده است، می گوید: «ذائقه اکثر ایرانی ها کباب‌پسند است و نحوه کباب کردن و تخصصی که ترک ها در این فن دارند برای ما جذاب است. هر چند که تفاوت های اندکی بین کباب ایرانی و کباب ترکیه‌ای وجود دارد».

آغاز تبادل غذایی

او اواسط دوران قاجار که همزمان با اواخر دوره عثمانی بود را آغاز تبادل فرهنگ غذایی بین دو ملت دانسته و می گوید: «اگر دوران اوج آشپزی عثمانی را مبدا تبادل غذایی در نظر بگیریم، به عنوان مثال جاغ کباب ( Cağ kebabı) در تمام شهرهای منطقه همچون دمشق، بیروت، بغداد و یا حتی تا کشور اوکراین پخته می شد اما این غذا وارد ایران امروزی نشده بود. یک دلیل آن اختلاف شدید حکومت صفویه در ایران با عثمانی بود. هر چه که از آن طرف وارد می شد به چشم تهاجم فرهنگی به آن نگاه می کردند. تبادل فرهنگی در آن دوران خیلی کم بود. زمانی که اوج آشپزی عثمانی بوده ما تبادل خاصی نداریم. ما حتی پوشش‌های سمبلیک عثمانی مثل فینه را هم به عنوان پوشش عامه نگرفتیم.

امینی با اشاره به اینکه در دوران آغاز تبادل ایران از نظر فن آشپزی از ترکیه عقب تر بود، توضیح می دهد: «از اواخر عثمانی و آغاز دوران قاجار تبادل فرهنگی غذایی شروع شد. آن زمان هم از نظر آشپزی، ما از ترکیه عقب تر بودیم. یکی از دلایل آن می تواند نزدیکی استانبول به غرب باشد که فن و تکنولوژی زودتر به آنجا می رسید. ابزارآلات مدرن آشپزی حدود 50 سال بعد از ترکیه وارد ایران شد. طبیعتا این عامل نزدیکی جغرافیایی و سیاسی به غرب و علی الخصوص فرانسه به عنوان مهد آشپزی عالی نوین اهمیت زیادی در توسعه سریعتر آشپزی با ابزار و فن نوین داشته است.»

وقتی پای رستوران های ترکی به ایران باز شد

از 25 سال پیش اولین رستوران هایی که غذای ترکی ارائه می کردند در تهران شروع به کار کردند شاید کسی فکر نمی کرد که دونر کباب یکی از غذاهای پرطرفدار شده و در همه جای شهر یافت شود.
پژوهشگر ایرانی حوزه غذا دلایل این استقبال را اینگونه بیان می کند: «یکی از دلایلی که باعث شده تعداد این رستوران ها افزایش یابد، سفر زیاد ایرانی ها به ترکیه است. اما اگر بخواهیم درباره رستوران هایی که غذاهای ناآشنای ترکی که برای خیلی از ایرانی ها غریبه است صحبت کنیم، دو، سه سال است که در تهران فعال شدند. به عنوان مثال «اسکندر کباب» غذای ناآشنایی برای ایرانیان بوده است و نحوه سرو آن به گونه ای نیست که ایرانی ها به عنوان کباب بشناسند.»

امینی با اشاره به تفاوت سرو غذا در دو کشور ادامه می دهد: «تفاوت فرهنگی ایرانی ها با ترک ها این است که ما غذا را تفکیک شده سر سفره می آوریم. کباب، گوجه و پلو جداست. هر کسی هر چقدر و هر چیزی دوست دارد سرهم می کند. اما ترک ها و هر چه به غرب تر می رویم، این آشپز است که بهتر تشخیص می دهد غذا چگونه سرهم شود.»

صنعت و فرهنگ پیشرفته غذای ترکی

امینی می گوید:«اگر بخواهیم علاقه ترک ها به غذا را مقایسه کنیم می توانیم بگوییم منطقه گیلان در ایران به همان میزان فعال و خلاق است. گیلان تنها منطقه ایران است که به طور متناوب غذای جدید می سازند.»

او در ادامه به پیشرفت فرهنگ و صنعت غذای ترکی اشاره کرده و می افزاید:« ترکیه آشپزها و سرآشپزهای خوبی دارد. ما مدرسه آشپزی و سرآشپز رده بین‌المللی در ایران نداریم. رستوران های ایرانی حتی شرایط ورود به گزینش لیست های برترین رستوران های دنیا را ندارند این در حالی است که یکی از رستوران های استانبول جزو 50 رستوران برتر سال 2018 دنیاست. بنابراین ما داریم یک فرهنگ پویای غذایی امروزی (ترکیه) را با یک فرهنگ ایستا (ایران) مقایسه می کنیم که این مقایسه صحیحی نیست. طبیعتا آنکه پیشرفت کمتری دارد باید تعقیب کننده فرهنگ جلوتر از خود باشد.

چای و استکان کمر باریک

چای یکی از نوشیدنی های مورد علاقه دو ملت است. ترک ها بالاترین مصرف سرانه چای در جهان را دارند. طبق آمار مرکز استاتیستا هر ترکیه ای در سال 2018  حدود 3157 گرم چای مصرف کرده است.

پژوهشگر غذا درباره این نوشیدنی می گوید:« فرهنگ چای خوردن و چای سرو کردن امروزی در هر دو کشور به نوعی تابع روسیه امروزی است. استکان و سماور در قالب صنعتی ساخت روسیه است و چای گرجستان شوروی به ایران و ترکیه می رسید.
امینی در ادامه توضیح می دهد: « ترک ها به حفظ فرهنگ صرف چای در استکان کمر باریک بیشتر بها دادند. ما در گذشته خیلی برایمان مهم بود. قهوه خانه ای ها هم برایشان مهم بود حتی به دلیل اقتصادی، شاید ترک ها هم به مساله اقتصادی آن توجه نشان دادند. اما تولید صنعتی خیلی مهم است و بعید نیست هر دو کشور تحت تاثیر روسیه باشیم. اگر سماور از روسیه وارد نمی شد شاید ما هم همچون ساکنین جنوب ایران و ترک ها نیمه چای خور، نیمه قهوه خور می شدیم. قهوه درست کردن با ابزار قدیمی دردسر است اما سماور زغالی در قدیم از صبح آب را جوش می آورد و هر زمان که می خواستند چای آماده بود. هر چند که دخالت شرکت های بزرگ تامین و عرضه چای در بازار چای و قهوه هم در تغییر ذائقه اکثریت ایرانیان موثر بوده است.»

وی دلیل ورود سماور به ایران را رابطه خوب ایرانی ها با روسیه می داند و می گوید:« چون ما تبادل بیشتری با روسیه داشتیم سماور زودتر وارد ایران شد. روس ها در گیلان مستقر بودند اما ترک ها با روس ها تنش سیاسی داشتند و باعث می شد با دشمن تبادل فرهنگی نداشته باشند.»

شربت، علاقه مشترک

امینی با اشاره به نوشیدنی های دو کشور می گوید: از جمله نوشیدنی ها که از طریق ترکیه به اروپا و سایر دنیا ارسال می شود می توان شربت را نام برد. نوشیدنی مخلوط از انواع ادویه و افشره میوه و شکر یا هر شیرین‌کننده‌ دیگری که مدت ها در ایران امروزی به اشکال مختلف استفاده می شد و حتی انواعی از آن به عنوان دارو تجویز می شد. با رسیدن شربت به فرهنگ آشپزی قونیه و آشپزخانه عثمانی، ترک ها با ابداع شربت های جدید آن را به طور معمول به عنوان دسر پس از غذا استفاده می کردند و شربت از راه ترکیه به ایتالیا رفت و سوربتوی مشهور ایتالیایی که در سراسر دنیا به عنوان دسری لذیذ شناخته می شود از شربتخانه‌های استانبول به دنیا معرفی شد و عثمانی‌ها اولین آشپزانی بودند که پودر شربت درست کردند».

به عقیده امینی شاید بتوان گفت مشهورترین و محبوبترین شربتی که از دیرباز در هر دو کشور ساخته و نوشیده می شود سرکه‌انگبین است که مخلوطی از انواع سرکه و انواع عسل است.

۷ غذای سنتی ایران را بهتر بشناسید

۷ غذای سنتی ایران را بهتر بشناسید

۱. ته‌چین

ته چین

همه‌ی ما با این غذای خوش ‌بر و روی زعفرانی و ته دیگی ایرانی آشنا هستیم؛ ته‌چین! ته‌چین یکی از غذاهای ایرانی محبوب و رایج است که معمولاً در پخت آن از ماست، برنج، زعفران و تخم مرغ استفاده می‌شود.

این غذا بر حسب نوع آن با مرغ، گوشت، بادمجان و… نیز همراه می‌شود. علاوه بر این معمولاً در لابلای برنج زعفرانی از مقداری زرشک هم استفاده می‌شود. جدا از مواد اولیه و اصلی که گفته شد، ممکن است مواد غذایی دیگری هم به این غذا اضافه شود تا آن را با دیگر مدل‌های ته‌چین متفاوت کند. در واقع ما با انواع نسبتاً گسترده‌ای از ته‌چین‌ها رو‌به‌رو هستیم. در نتیجه شاید انتخاب خوشمزه‌ترین آنها برایمان سخت باشد.

از انواع ته‌چین می‌توان به ته‌چین مرغ، گوشت، گوشت و بادمجان، اسفناج، ماهی و… اشاره کرد. با این حال ته‌چین مرغ، رایج‌ترین نوع ته‌چین به ‌شمار ‌می‌رود. به ‌طور کلی می‌توان گفت ته چین دو قسمت اصلی دارد. یک بخش از آن ته‌دیگ زعفرانی است که به همراه محتویات غذا مثل گوشت، مرغ و غیره دیده می‌شود و دیگری هم پلوی سفید رنگ ساده‌ای است که روی ته‌چین را می‌پوشاند. البته معمولاً در بسیاری از رستوران‌ها و خانه‌ها، بخش دوم حذف می‌شود و شما فقط با برنج زعفرانی رو‌به‌رو می‌شوید. شاید به همین دلیل هم وجود چلوی سفید ساده روی ته‌چین به نظرتان غیرمرسوم و ناآشنا بیاید.

به دلیل وجود تخم مرغ و ماست که در لابلای برنج قرار می‌گیرد، ته‌چین جزو غذاهای نسبتاً سنگین است که افراد را به راحتی سیر خواهد کرد. این غذا معمولاً در مهمانی‌های ایرانی مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ چرا که به دلیل ظاهر و قالب مرتب و تزیین شده‌اش، مهمانی را رسمی‌تر و مجلل‌تر نشان خواهد داد. شاید بتوان اعتراف کرد که این غذا به دلیل محتویاتی که دارد از نوع غذاهای اعیانی ایرانی به ‌شمار می‌رود!

در رابطه با طرز تهیه ته‌چین بدانید که آشپز با مشکل خاصی روبه‌رو نخواهد شد؛ ته‌چین هم در فر پخته می‌شود و هم روی شعله‌ی گاز. البته این را هم از قلم نیندازید که برای داشتن ته‌دیگ خوب و دلچسب لازم است آن را مدت زمان بیشتری روی حرارت ملایم قرار دهید تا به خوبی پخته شود و خودش را خوب بگیرد.

ته‌چین از نظر علم تغذیه، غذایی کامل و مفید است. در وهله اول وجود تخم مرغ در این غذا باعث می‌شود از ویتامین آ و دی غنی باشد. این دو ویتامین سیستم دفاعی بدن را تقویت می‌کنند. علاوه بر این ویتامین ب۱۲ موجود در تخم مرغ هم می‌تواند جایگزین خوبی برای کسانی باشد که گوشت زیادی نمی‌خورند.

از آنجا که ته‌چین مرغ، طرفداران بیشتری دارد، بد نیست بدانید که سینه مرغ استفاده شده در این غذا حاوی ویتامین ب۳ است که فعالیت‌های آنتی اکسیدانی دارد و به تنظیم قند خون و تولید انرژی کمک زیادی می‌کند.

در رابطه با زرشک موجود در ته‌چین هم باید بدانید که این ماده‌ی غذایی، ضد سرطان و تشنج و برطرف‌کننده‌ی کمبود ویتامین ث است. با این حال بهتر است در مصرف آن زیاده‌روی نکنید؛ مصرف بیش از حد زرشک موجب افت فشار خون، خارش و حالت تهوع خواهد شد. علاوه بر این توصیه می‌شود کسانی که سابقه سنگ کلیه یا صفرا دارند هم به سراغ این ماده غذایی نروند، چراکه مشکلشان را تشدید خواهد کرد. علاوه بر این، زرشک به نوعی محرک رحم به حساب می‌آید. همین مسئله باعث می‌شود اغلب به زنان باردار توصیه شود از خوردن این ماده غذایی خودداری کنند.

از آنجا که در تهیه ته‌چین روغن بسیار کمی استفاده می‌شود، می‌توان این غذا را یکی از سالم‌ترین غذاها و البته مناسب برای کسانی دانست که اضافه وزن دارند یا می‌خواهند وزن خودشان را کاهش دهند. توصیه می‌شود برای این که روغن مورد استفاده در ته‌چین را به کمترین میزان ممکن برسانید، آن را درون فر بپزید. کار از محکم کاری عیب نمی‌کند! برای داشتن یک ته‌چین سالم باید این را هم بگوییم که بهتر است ماست مورد استفاده در ته چین را به نوع کم‌چرب تغییر دهید و مرغی که در غذا استفاده می‌کنید را هم آب پز کنید تا  خاصیتش بیشتر شود.


۲. کوفته تبریزی

کوفته تبریز

کوفته تبریزی یکی از مشهورترین و خوشمزه‌ترین غذاهای سنتی ایران است. همان‌طور که از نامش مشخص است، این غذا از شهر تبریز می‌آید. البته کوفته در‌ کل انواع مختلفی دارد و در خاورمیانه با نام‌های گوناگون از آن یاد می‌شود.

تفاوت انواع کوفته‌ها در طرز تهیه و مواد مورد استفاده در پختشان است. بهتر است بدانید کوفته تبریزی جزو معدود غذاهایی است که بیشتر از این که در رستوران‌ها پخته و سرو شود، در خانه‌های ایرانی و البته در بسیاری از آشپزخانه‌های تبریزی پخته می‌شود. شاید یکی از دلایل این موضوع نیاز به مهارت و البته زمان و حوصله‌ی زیاد برای طبخ این غذا باشد. زنان باسلیقه و ماهر تبریزی که از فوت کوزه‌گری‌ به‌خوبی باخبرند، همیشه از پس این کار به بهترین شکل ممکن بر می‌آیند.

به‌ طور کلی مواد تشکیل‌دهنده‌ی کوفته تبریزی شامل گوشت، برنج، لپه، تخم مرغ، گردو، آلو خشک و البته سبزیجات معطر است. از چاشنی‌های کوفته تبریزی می‌توان به رب گوجه‌فرنگی و البته زعفران اشاره کرد که بسته به سلیقه افراد، میزان آن کم و زیاد می‌شود.

یکی از ویژگی‌های بارز این غذای سنتی، استفاده از انواع سبزیجات معطر در آن است. این سبزیجات به همراه لپه به گوشت کوبیده شده، اضافه می‌شوند و طی مراحلی، کوفته تبریزی خوشمزه و پرطرفدار را شکل می‌دهند. در روزگار قدیم و روش‌های سنتی طبخ کوفته تبریزی، یکی از ویژگی‌های این غذا این بود که معمولاً گوشت‌ را درون هاون می‌کوبیدند. اما امروزه گوشت را چندین بار چرخ و سپس شروع به پختن کوفته تبریزی می‌کنند.

یکی از نکات مهم در مورد کوفته تبریزی ارزش غذایی آن است. همان‌طور که پیشتر گفته شد، یکی از مواد غذایی مهمی که در پخت کوفته تبریزی استفاده می‌شود، برنج است. برنج می‌تواند میزان قابل‌توجهی از کربوهیدرات را وارد بدن شما کند. علاوه بر این همراهی برنج و لپه در کوفته می‌تواند میزان مناسبی از پروتئین را به شما ارائه دهد؛ یعنی حتی اگر از گوشت هم در این غذا استفاده نمی‌کردید، باز هم این پروتئین تأمین می‌شد.

حالا که صحبت از لپه شد، باید بگوییم که این ماده غذایی سرشار از پتاسیم و البته فیبر است؛ به همین دلیل معمولاً توصیه می‌شود که برای پیشگیری از یبوست، بیماری‌های قلبی و عروقی و البته کاهش قند خون از لپه استفاده شود.

علاوه بر این، آلوی موجود در کوفته تبریزی نیز به ارزش غذایی آن می‌افزاید. آلو دارای مقداری آنتی‌اکسیدان است که باعث می‌شود رادیکال‌های آزاد در بدن از بین بروند. رادیکال‌های آزاد باعث رسوب چربی در دیواره‌های عروقی خون می‌شوند که مشکلات قلبی بسیاری را به همراه خواهد داشت. از عوارض دیگر رادیکال‌های آزاد، آسیب رساندن به DNA و به دنبال آن افزایش سلول‌های سرطانی است. فیبر غذایی موجود در آلو نیز می‌تواند به کاهش سرعت جذب قند، کاهش غلطت لیپیدهای خون، افزایش تعداد دفعات دفع از دستگاه گوارش، تسهیل دفع و البته کاهش زمان آن کمک کند.

تمامی این مواد غذایی در کنار تک‌تک سبزی‌های معطری که در این غذا به کار می‌روند، باعث افزایش ارزش غذایی کوفته تبریزی می‌شوند. به همین دلیل می‌توان کوفته تبریزی را در دسته بهترین و کامل‌ترین غذاهای سنتی ایرانی به شمار آورد.

احتمالاً به گوشتان خورده یا تجربه کرده‌اید که یکی از رایج‌ترین مشکلاتی که در زمان پخت کوفته تبریزی وجود دارد، وا رفتن آن است. بسیاری از افراد راهکارهای مختلفی از این و آن شنیده‌اند و برای رفع این مشکل، آنها را به کار گرفته‌اند. حالا ما به شما می‌گوییم برای این که دچار این مشکل نشوید گوشت را زیاد چرخ نکنید و آن را به خوبی و به اندازه ورز دهید و بعد سایر مراحل پخت را دنبال کنید. علاوه بر این، استفاده از یک تکه سیب‌زمینی در کوفته تبریزی باعث می‌شود که احتمال وا رفتن آن کم شود. جالب است بدانید حتی برخی افراد اعتقاد دارند که اگر در حین گلوله کردن کوفته تبریزی حرف نزنند، دهان کوفته هم حین پختن باز نمی‌شود و وا نمی‌رود!

ناگفته نماند که معمولاً در کنار این غذای بسیار مغذی و البته خوشمزه از نان تازه سنگک و سبزی خوردن نمی‌شود گذشت!


۳. قیمه نثار

قیمه نثار

قیمه نثار یکی از غذاهای ایرانی است که به طور سنتی در قزوین پخته می‌شود. قیمه نثار با مخلفات زیادی که دارد تبدیل به یکی از انواع غذاهای ایرانی خوشمزه و پرطرفدار شده است. گاهی از این غذا در گویش‌های عامیانه با نام قیمه نسا یاد می‌شود که به اشتباه جا افتاده است.

به ‌طور کلی می‌توان گفت قیمه به معنای خورشتی است که با گوشت‌های خردشده درست شده باشد. نثار هم به معنای آن چیزی است که در عروسی و مهمانی به مهمانان نثار می‌شود. شاید دلیل انتخاب نام قیمه نثار برای این غذا این باشد که در گذشته معمولاً آن را به دلیل محتویاتی که داشت، جزو غذاهای اشرافی به حساب می‌آوردند و در عروسی‌ها به همراه انواع سبزی‌ خوردن سرو می‌کردند.

بسیاری از افراد این غذا را چیزی مشابه زرشک پلو می‌دانند، ولی تفاوت آنها بسیار زیاد و مخلفات موجود در قیمه نثار به مراتب بیشتر است. قیمه نثار به طور کلی با برنج، گوشت، خلال بادام، پسته و پیاز داغ طبخ می‌شود. البته در بسیاری از دستورهای پخت این غذا به استفاده از پوست پرتقال، هویج و سایر مخلفات هم اشاره شده است. در خود شهر قزوین ادویه‌ای با نام قیمه نثار وجود دارد که به طور تخصصی تهیه می‌شود و با اضافه کردن آن به غذا می‌توان طعم بی‌نظیرش را چشید.

قیمه نثار از نظر ارزش غذایی، حرف زیادی برای گفتن دارد. برنج موجود در آن سرشار از کربوهیدرات است. به علاوه اگر برنج را به همراه سبوسش مصرف کنید، پتاسیم موجود در آن، می‌تواند در کنترل فشار خون هم تأثیرگذار باشد. اگر به قصد دارید از برنج سبوس‌دار در قیمه نثار خود استفاده کنید، باید این نوید را به شما بدهیم که این ماده غذایی باعث افزایش حرکات روده می‌شود و همین مسئله خطر ابتلا به سرطان کولون را کاهش می‌دهد.

همان‌طور که گفته شد یکی از محتویات اصلی قیمه نثار، خلال بادام و پسته است. معمولاً توصیه می‌شود که به خاطر حفظ ارزش غذایی این مواد، آنها را برای یک ساعت در آب قرار دهید تا به خوبی خیس بخورند. این روش کمک می‌کند تا اسیدهای چرب موجود در این مغزها حفظ شود. باید اضافه کرد که پسته موجود در قیمه نثار به دلیل مقدار زیاد کلسیمی که دارد، می‌تواند برای افرادی که در معرض پوکی استخوان هستند بسیار مفید باشد. علاوه بر این، خوردن این ماده غذایی را می‌توانید به افرادی که احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی در آنها بالاست توصیه کنید.

جالب است بدانید که کلسیم موجود در بادامی که در قیمه نثار استفاده می‌شود، دو برابر پسته است! علاوه بر این پروتئین و ویتامین دی موجود در آن را هم نباید نادیده گرفت. پس وجود این مغزها در قیمه نثار می‌تواند ارزش غذایی آن را تا حدودی برای شما روشن کند. معمولاً توصیه می‌شود اگر از افراد کم‌خون هستید، در این غذا به جای خلال بادام از خلال فندق استفاده کنید. با اضافه کردن رب گوجه فرنگی به خورشت قیمه نثار نیز می‌توانید به جذب آهن در این غذا کمک زیادی کنید.

علاوه بر این توصیه می‌کنیم اگر چربی خون بالا دارید به جای گوشت گوساله از سینه مرغ کباب شده استفاده کنید و مغزهای موجود در این غذا را تا حدودی کاهش دهید و در ازای آن به میزان پوست پرتقال و هویج خلالی بیفزایید.


۴. کباب تابه‌ای

کباب تابه ای

کباب تابه‌ای از غذاهای ایرانی ساده و راحتی است که در بسیاری از خانه‌های ایرانی دوست‌داران پر‌وپاقرص خودش را دارد. امکان دارد بارها این غذا را با نام‌های کباب دیگی یا کباب بشقابی هم دیده باشید که نشان‌دهنده‌ی روش‌های مختلف تهیه و طبخ آن است.

ایرانیان معمولاً به انواع کباب‌ علاقه‌ی زیادی دارند. ولی ممکن است به دلیل سختی پخت آنها، به ‌خصوص در آپارتمان‌های امروزی، کمتر به سراغشان بروند. یکی از نکات مثبت کباب تابه‌ای آن است که برخلاف تصوری که از نام کباب به ذهن می‌رسد، می‌توان آن را به راحتی در منزل و در شرایط مختلف تهیه کرد. علاوه بر این، یکی از ویژگی‌های برجسته‌ای که باعث محبوبیت کباب تابه‌ای شده، این است که به مدت زمان بسیار کمی برای پختن آن نیاز است. این غذا در بازه‌ی حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه‌ای آماده می‌شود.

کباب تابه‌ای، نوعی خوراک است که به ‌طور کلی مواد مورد نیاز آن شامل گوشت گوسفندی چرخ ‌کرده، پیاز، گوجه فرنگی، نمک و البته سماق می‌شود. در روش‌های مختلف طبخ این غذا از تخم مرغ، پودر نان، فلفل دلمه‌ای، ماست و… نیز استفاده می‌شود.

کباب تابه‌ای دارای دو بخش است که شامل گوشت کبابی و گوجه‌های سرخ کرده می‌شود. در بسیاری از روش‌های طبخ این غذا، گوجه فرنگی‌های سرخ شده را قطعه قطعه می‌کنند، در کنار کباب می‌گذارند و آن را به شکل جداگانه می‌پزند. اما در روش‌های دیگر، گوجه فرنگی را رنده می‌کنند، آن را روی کباب در حال سرخ شدن قرار می‌دهند و با فلفل دلمه‌ای و برخی مخلفات دیگر همراه می‌کنند. این روش باعث می‌شود طعم گوشت به درون این مخلفات نفوذ کند و غذا به مراتب لذیذتر شود.

استفاده از سماق در تهیه کباب تابه‌ای نیز به دو روش مختلف صورت می‌گیرد. برخی سماق را در زمان سرخ کردن کباب در ماهیتابه روی آن می‌ریزند. این کار باعث می‌شود طعم سماق به طور کامل به درون گوشت نفوذ و آن را خوشمزه‌تر کند. برخی دیگر نیز ترجیح می‌دهند بعد از پخت غذا و در زمان سرو آن، سماق را روی برنج یا خود کباب بریزند. با این حال تقریباً غیرممکن است که بتوان سماق را از کباب تابه‌ای جدا کرد. وجود سماق در کنار غذاهای گوشتی باعث هضم راحت‌تر و سریع‌تر آنها می‌شود.

علاوه بر این در طب سنتی معمولاً توصیه می‌شود که در کنار غذاهای گوشتی مثل کباب تابه‌ای هرگز از ماست، دوغ و مواد غذایی این‌چنینی استفاده نکنید؛ ترکیب این مواد علاوه بر این که خاصیت گوشت را از بین می‌برد، باعث فساد گوشت در بدن می‌شود. باید اشاره کنیم که معمولاً توصیه می‌شود ضخامت گوشت چرخ ‌کرده را در ماهیتابه به اندازه‌ای زیاد نکنید که باعث سفت شدن آن شود. در کنار این، ضخامت کم و نازکیِ این گوشت هم می‌تواند از کیفیت کباب تابه‌ای بکاهد. برای پخت بهتر کباب تابه‌ای بهتر است در زمان طبخ، درِ ماهیتابه را بگذارید تا گوشتتان کاملاً مغز پخت شود.

ارزش غذایی کباب تابه‌ای به هیچ عنوان کم نیست. می‌توان به طور خلاصه به گوشت چرخ کرده موجود در غذا اکتفا کرد. گوشت چرخ‌ کرده حاوی پروتئین بسیاری است. اگر از گوشت گوسفندی و نوع لخم بدون چربی گوشت گوساله استفاده کنید، به جذب پروتئین در بدن کمک خواهید کرد. این غذا مقادیری ماده معدنی روی هم دارد که به افزاید تولید تستوسترون کمک می‌کند.


۵. ماهی شکم‌پر

ماهی شکم پر

ماهی پرطرفدار و پرمصرف‌ترین غذای دریایی است که به لحاظ گستردگی انواع و البته شیوه طبخ آن می‌تواند سلیقه‌های متفاوتی از افراد را راضی نگه دارد. در این میان، ماهی شکم‌پر که از محبوب‌ترین غذاهای ایرانی در خطه شمال و البته جنوب کشور به شمار می‌رود هم تنوع بالایی در محتویات دارد.

یکی از ویژگی‌های طبخ ماهی شکم‌پر این است که می‌توان آن را درون فر یا روی گاز پخت. به علاوه این غذا را می‌توان هم با سبزی‌ پلو و هم با برنج ساده و سفید نوش جان کرد.

ماهی شکم‌پر از پرخاصیت‌ترین غذاها به شمار می‌رود. در وهله‌ی اول، این خود ماهی است که خواص غذایی بسیار خوبی دارد. خواص ماهی انکار نشدنی است و نمی‌توان از آن غافل ماند. ماهی سرشار از موادی مغذی مثل پروتئین و ویتامین دی است و به علاوه می‌توان آن را بهترین و کامل‌ترین منبع برای اسیدهای چرب امگا ۳ دانست. هر کدام از انواع مختلف ماهی ویژگی‌های منحصر به فرد خودشان را دارند. در این میان ماهی‌های چرب‌تر مثل ماهی‌های آزاد، ماهی قزل آلا، ساردین و… جزو سالم‌ترین انواع ماهی‌ها به شمار می‌روند. به همین دلیل توصیه می‌کنیم در تهیه ماهی شکم پر به سراغ این دسته از ماهی‌ها بروید. ماهی‌های چرب درصد امگا ۳ بالایی دارند و همین مسئله باعث بهبود عملکرد درست بدن و مغز می‌شود.

یکی از ویژگی‌های مهم ماهی، کاهش احتمال ابتلا به حملات قلبی است. علاوه بر این مصرف ماهی در تمام طول زمان رشد کودکان می‌تواند حیاتی و مهم باشد. مصرف ماهی باعث افزایش سلول‌های خاکستری مغز و کاهش احتمال ابتلا به زوال عقل در دوره کهنسالی می‌شود. با تمام این اوصاف، هر چقدر از خواص ماهی بگوییم کم است و باز هم حرف برای گفتن باقی خواهد ماند.

برای پختن ماهی شکم‌پر معمولاً روش‌های مختلفی به کار گرفته می‌شود که در هرکدام از آنها مواد تشکیل‌دهنده‌ متنوعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال به‌ طور عام مواد مورد استفاده در پخت ماهی شکم‌پر شامل پیاز، رب انار، سبزی‌های معطر، سیر، کره، گردو، زعفران و… است. شما می‌توانید برحسب سلیقه و شرایط خود این مواد را کم و زیاد کنید. برای مثال اگر اضافه وزن دارید، می‌توانید میزان کره و روغن مورد استفاده در این غذا را به حداقل برسانید.

اگر دچار یبوست هستید می‌توانید ماهی شکم‌پر خود را با مواد بخارپز ‌شده‌ای مثل هویج و قارچ بپزید و به جای برنج، آن را با نان سبوس‌دار میل کنید. این کار کمک می‌کند میزان فیبر دریافتی شما افزایش پیدا کند و کارکرد دستگاه گوارشتان بهبود یابد. اگر بیماری قلبی دارید در پخت ماهی شکم‌پر به جای کره به سراغ روغن زیتون بروید و غذایتان را با کلم بروکلی بخارپز شده میل کنید. با این کار آنتی اکسیدان‌های موجود در این مواد به بهبود بیماری‌تان کمک زیادی خواهند کرد.

باید به این نکته نیز اشاره کنیم که رب انار استفاده شده در بیشتر انواع ماهی شکم‌پر، خواص بسیاری برای لاغری دارد. بسیاری از متخصصان تغذیه معتقدند که مصرف رب انار می‌تواند برای کاهش وزن و چربی‌های بدن به ‌خصوص در اطراف شکم مفید باشد.


۶. میگو پلوی بوشهری

میگو پلو بوشهری

میگو پلوی بوشهری یکی از بهترین غذاهای ایرانی دریایی و همان‌طور که از نامش پیداست، مربوط به خطه جنوب ایران است. در گذشته این غذا مختص به جنوب کشور بود، ولی با توجه به این که مصرف میگو در سراسر ایران رایج شده، این غذا هم به نوعی همه‌گیر شده است. می‌توان گفت این غذا جزو غذاهای مقرون به صرفه به شمار می‌رود؛ در تهیه‌ی این غذا به سراغ میگوهای ریزی می‌رویم که قیمت نسبتاً مناسبی دارند. به همین دلیل با تهیه این غذا می‌توان با صرف هزینه‌ای نسبتاً کم و مناسب به توصیه پزشکان مبنی بر استفاده از غذاهای دریایی گوش داد.

میگو به دلیل امگا ۳ زیادی که دارد می‌تواند از بروز آلزایمر و اختلال حواس در پیری جلوگیری و هم‌چنین تا حدودی فشار خون را هم کنترل کند. میگو علاوه بر این می‌تواند مقداری از آهن مورد نیاز بدن شما را هم تأمین کند. بد نیست به این موضوع هم اشاره کنیم که در میگو ماده‌ای به نام سلنیوم وجود دارد که احتمال ابتلا به سرطان روده بزرگ و سرطان خون را در افراد کاهش می‌دهد.

به دلیل ابعاد کمی که میگوهای مورد استفاده در میگو پلو دارند، توصیه ما این است که در پاک کردن آنها نهایت دقت را به کار ببرید و تمامی ضایعات موجود در آنها را پاک کنید. برای پخت میگو پلوی بوشهری، دستور پخت‌های مختلفی وجود دارد که تاحدودی هم مشابه یکدیگر هستند. مواد مورد نیاز برای پخت این غذا شامل میگو، برنج، پیاز، سیر، گشنیز، رب گوجه فرنگی، زعفران و… است. باید این را هم بگوییم که در بعضی انواع میگو پلو که کاملاً ایرانی هستند، می‌توان سیب زمینی نگینی شده و کشمش هم مشاهده کرد.

از آنجا که کالری این غذا تا حدودی بالاست و جزو غذاهای سنگین به شمار می‌رود، توصیه می‌شود آن را برای وعده ناهار میل کنید. معمولاً این غذا همراه با ترشی‌هایی که تند هستند سرو می‌شود. به عنوان نوشیدنی هم می‌توان به سراغ شربت‌های خانگی رفت. البته بیشتر جنوبی‌ها این غذا را با نوعی نوشیدنی‌ به نام «زینتو» میل می‌کنند که آب توتی شبیه به شاتوت است.

رعایت برخی نکات می‌تواند به طبخ بهتر میگو پلو کمک کند. برای مثال بهتر است برای تهیه این غذا به سراغ میگوهای بزرگ و درشت نروید. علاوه بر این، ادویه‌های این غذا که شامل زردچوبه، فلفل قرمز و گرد لیمو هستند را به هیچ وجه از قلم نیندازید. بسیاری از افراد برای مقابله با بوی میگو از این ادویه‌ها یا سیر و پیاز استفاده می‌کنند که نباید آنها را نادیده گرفت.

اگر کلسترول دارید می‌توانید برای پخت این غذا به سراغ روغن زیتون بروید و مواد اولیه را به مدت یک تا دو دقیقه به خوبی در آن تفت دهید. در کنار این موضوع، توصیه می‌شود که برای کنترل چربی خون، در کنار میگو پلو از آب کرفس استفاده کنید. برای مقابله با یبوست هم بهتر است در این غذا به سراغ برنج قهوه‌ای بروید و فیبر دریافتی‌تان را افزایش دهید. همچنین برای رفع یبوست می‌توانید از سبزی‌های تازه و البته کاهو هم همراه غذا استفاده نمایید.


۷. قیمه سیستان و بلوچستان (دوغ پای)

خورشت دوغ پای

ممکن است در نگاه اول فکر کنید این غذا همان قیمه خودمان است و فرقی با آن ندارد. در این صورت کاملاً در اشتباه هستید! خورشت دوغ پای یا دوغ پی، یکی از غذاهای مشهور سیستان و بلوچستان است که به دلیل ظاهرش، خیلی‌ها آن را با قیمه اشتباه می‌گیرند. این غذای سنتی ایران بسیار خوشمزه و البته نسبتاً ترش است و به محض میل کردن آن متوجه طعم متفاوت و جدیدش خواهید شد. به نظر می‌رسد رستوران‌ها هنوز آنقدر مهارت پیدا نکرده‌اند که این غذای خوشمزه را به منوی خود اضافه کنند. پس برای خوردن این غذا آن هم به شکل اصیل و سنتی بهتر است به سراغ خانه‌های سیستان و بلوچستانی و بانوان باسلیقه این منطقه بروید.

یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های این غذا با سایر غذاهای مشابه آن، استفاده از دوغ در مراحل میانی پخت غذاست. طرز پخت خورشت دوغ پای تقریباً مشابه قیمه است و تفاوت عمده‌ای که با آن دارد همان دوغ است! پس به ‌طور کلی می‌توان گفت مواد تشکیل‌دهنده این غذا شامل گوشت گوساله، لپه، پیاز، ادویه، زعفران، دوغ، لیمو عمانی و… می‌شود.

خورشت دوغ پای را می‌توان مانند قیمه با برنج ساده و سفید میل و برای تزئین برنج از زعفران استفاده کرد.  در کل این خورشت تزئین خاصی ندارد. خورشت دوغ پای سیستان و بلوچستانی‌ در روش کاملاً سنتی با برنجی نسبتاً شفته سرو می‌شود.

سیستان و بلوچستانی‌ها معمولاً در کنار این غذا از سالاد یا سبزی خوردن نیز استفاده می‌کنند. برای بهتر شدن طعم این غذا می‌توان به جای رب گوجه فرنگی از خود گوجه فرنگی به شکل رنده شده استفاده کرد. اگر در تهیه این غذا به سراغ دوغی رفته‌اید که ترشی آن زیاد است، پیشنهاد می‌کنیم از ریختن لیمو عمانی در غذا خودداری کنید. به علاوه، اگر دوغ شما همگن (هموژنیزه) نیست بهتر است قبل از استفاده، آن را به خوبی هم بزنید تا در طول پختن غذا دلمه دلمه نشود.

اگر تصمیم دارید که در خورشت دوغ پای خود از دوغ خانگی استفاده کنید، توصیه می‌کنیم آن را چند مرتبه در مخلوط‌ کن بریزید، سپس بر روی حرارت قرار دهید و تا زمانی که به طور کامل به جوش آید هم بزنید. حال با خیال راحت می‌توانید دوغ خود را به غذا اضافه کنید. البته باید بدانید که می‌توانید بسته به سلیقه خود میزان دوغ مورد استفاده در غذا را کم و آب آن را بیشتر کنید.

اگر فردی کم خون هستید، گوشت مورد استفاده در این غذا می‌تواند از مهم‌ترین منابع آهن برای شما باشد. اگر این غذا را همراه مرکباتی مثل پرتقال نوش جان کنید، آهن بیشتری را جذب خواهید کرد. علاوه بر این، توصیه ما این است که در زمان سرو این غذا، در کنار سبزی خوردن از هویج، فلفل دلمه‌ای رنگی و… نیز استفاده کنید تا میزان جذب آهن در بدن خود را افزایش دهید. در نهایت هم باید بگوییم اگر فشار خونتان بالاست، بهتر است نمک موجود در غذا را کاهش دهید و از رب گوجه فرنگی استفاده نکنید.

منبع: دیجی کالا مگ